Tarnów - mogiła ofiar rabacji

Szczegóły: Utworzono: poniedziałek, 09, czerwiec 2014 09:33; Poprawiono: poniedziałek, 09, czerwiec 2014 09:33; Opublikowano: poniedziałek, 09, czerwiec 2014 09:33; Odsłony: 4945

Tarnów - mogiła ofiar rabacji

Położenie: tuż przy kwaterze zasłużonych na Starym Cmentarzu

Projektant: Jan Mazur

Rok: 1998

Odwołane powstanie w II 1846 r. zaowocowało jednym z bardziej ponurych wydarzeń rozgrywających się w Polsce w XIX w. Na wracających z punktów zbiórki powstańców 19 II 1846 r. (gdyż nie doczekali się sygnału rozpoczęcia powstania), wśród których przeważali właściciele ziemscy spod Tarnowa napadli okoliczni chłopi. Pojmanych bito, wręcz katowano i zwożono do Tarnowa, gdzie nagradzali ich starosta wraz z urzędnikami. Na skutek agitacji władz austriackich, szczególnie Józefa Brainla von Wallensterna zdezorientowani chłopi, którym wmówiono, że powstańcy będą chcieli zwalczyć przygotowywane przez Wiedeń zniesienie pańszczyzny i poddaństwa. Akcja dezinformujmąca, brak należytej agitacji prowadzonej przez emisariuszy powstańczych i różnice klasowe zaowocowały krwawymi wydarzeniami, które przeszły do historii pod nazwą rabacji galicyjskiej, rabacji tarnowskiej lub "lutowych zapustów". W dniach 19 - 22 II rabacja zbierała swe krwawe żniwo niemal we wszystkich wsiach tarnowskiego cyrkułu. Niszczono dwory i palono dobytek, zabijano ziemian, księży, służbę i innych pracowników dworskich. Ogółem w Tarnowskiem spalono ponad 140 dworów, zabito około 700 ludzi (na 1000 w całej Galicji).
Nie wiadomo dokładnie, ile osób pochowanych zostało we wspólnej mogile ofiar tych wydarzeń. W księgach metrykalnych jest około 50 nazwisk. Inne źródła mówią o 53, inne o 146 zabitych zwiezionych do Tarnowa. Wspólna mogiła, o wymiarach mniej więcej 17 m kw. przez długie lata nie mogła doczekać się pomnika, a nawet pamiątkowej płyty. W latach 60-tych XIX w. właściciel fabryki maszyn rolniczych w Tarnowie, Franciszek Eliaszewicz ufundował drewniany, dębowy krzyż.

Niezbyt rzucający się w oczy pomnik, trochę za niski, zawiera oryginalną płytę nagrobną właściciela Olesna Karola Kotarskiego, którego rodzina jako jedyna otrzymała pozwolenie na taki rodzaj upamiętnienia. Na pomniku znajduje się jeszcze granitowa płyta, na której widnieje alfabetyczny wykaz ofiar spoczywających w grobie. Wykaz opracował tarnowski historyk Antoni Sypek

Napis na nagrobku: TU/ SPOCZYWA/ KAROL KOTARSKI/ w 54 roku życia swego/ d. 20 Lutego 1846 r./ Pozostała Rodzina i Dzieci/ Najlepszemu Ojcu

Napis na tablicy: I RZEKŁ: CÓŻEŚ TO UCZYNIŁ? GŁOS KRWI/ BRATA TWEGO WOŁA KU MNIE Z ZIEMI ! GEN:4,10/ TU SPOCZYWAJĄ OFIARY RABACJI 1846 R/ BARANOWSKI LUDWIK/ BRZEZIŃSKI JÓZEF/ KS. CIECZKIEWICZ WOJCIECH/ CHRZĄSTOWSKI ALEKSANDER/ CHRZĄSTOWSKI EDWARD/ DEMBIŃSKI ELIASZ/ DULĘBA FRANCISZEK/ DZWONKOWSKI IGNACY/ FOX WŁADYSŁAW/ GÓRSKI JAN/ GÓRSKI KAZIMIERZ/ HNATOWSKI LUDWIK/ IWANIEC WALENTY/ JAKUBOWSKI FELIKS/ KAMIŃSKI ROMAN/ KIRNAR MACIEJ/ KLECZKOWSKI FRANCISZEK/ KŁOBUKOWSKI STANISŁAW/ KONOPKA PROSPER/ KOTARKI KAROL/ KOŻUCH JÓZEF/ KUNASZEWSKI JÓZEF/ LISOWSKI CYPRIAN/ MROZIŃSKI N./ NIEDZIELSKI N./ NOWIŃSKI KAZIMIERZ/ ORACZEWSKI STANISŁAW/ PANKIEWICZ FRANCISZEK/ POMIANKOWSKI BALTAZAR/ POSOKIEWICZ FRANCISZEK/ PRZETOCKI JULIUSZ/ RAMULT JAN/ RÓŻYCKI ALEKSANDER/ RÓŻYCKI ROMAN/ RZECHAK WACŁAW/ SAMULEWICZ JÓZEF/ SMOLIŃSKI IGNACY/ SOŁTYS WINCENTY/ SROCZYŃSKI FERDYNARD/ SROCZYŃSKI MICHAŁ/ STĘCZYŃSKI FRANCISZEK/ O. SZLOSARCZYK RAFAŁ/ SZUMAŃSKI ALBERT/ TOMASZEWSKI N./ WAREMSKI N./ WOLSKA DOMICELLA/ WOLSKI ONUFRY/ WOJAKOWSKI JÓZEF/ WÓJCICKI MICHAŁ/ VAYHINGER JÓZEF/ ZARĘBSKI MARCIN/ ZAWADZKI LUDWIK/ ZIEMIAN WOJCIECH/ I INNI

Źródło:

Sypek A., Cmentarz Stary w Tarnowie. Przewodnik, Tarnów 1999